In Vlaanderen is natuurbeheer noodzakelijk omdat de veel natuur er door mensen is gevormd (denk aan hooilanden, heide, vijvers...) en dus niet "van zichzelf" kan blijven voortbestaan. Zonder beheer zouden deze natuurtypes allemaal verbossen, wat een verlies van biodiversiteit zou zijn. Het landschap wordt veel uniformer en enkel de sterkste soorten zullen overleven, vandaag de dag betekent dit dat exoten de overhand zullen krijgen.
Bovendien heeft Vlaanderen weinig grote natuurgebieden. In kleine, versnipperde bossen is natuurbeheer nodig omdat ze te klein zijn om zichzelf in balans te houden en kwetsbaar zijn voor verstoring. De natuurlijke processen zoals het herstel van ecosystemen, migratie van dieren en zaadverspreiding zijn beperkt in zulke gebieden. Daardoor kunnen dominante planten andere soorten verdringen, en raken dieren geïsoleerd. In erg grote bossen, zoals in de wildernis, zijn de ecosystemen zelfregulerend. Ze hebben de ruimte om natuurlijke processen hun gang te laten gaan, zoals bosbranden, roofdieren of stormen, die zorgen voor evenwicht en diversiteit zonder menselijk ingrijpen.
Door natuurbeheer behouden we dus de biodiversiteit en beschermen we bedreigde soorten. Ook zorgt het ervoor dat natuurgebieden toegankelijk blijven voor recreatie en educatie.
Er zijn verschillende redenen waarom het kappen van bomen verantwoord kan zijn.
- Het is het goed om te weten dat er in Genk heel wat bouwgrond is die in de loop der jaren bos is geworden omdat er niets met de grond werd gedaan. Wanneer er hier dan iemand wil bouwen, moeten er dus af en toe bomen wijken.
- Daarnaast worden er ook regelmatig bomen gekapt voor de veiligheid, bijvoorbeeld langs wegen, onder hoogspanningslijnen...
Binnen natuurbeheer zijn er ook goede redenen om bomen te kappen
- Heide is een open landschapstype dat constant beheer nodig heeft. Zonder heidebeheer zouden bomen de heide al snel overnemen waardoor de planten- en dieren die er oorspronkelijk leefden, verdwijnen. In heidegebieden mogen bomen dus gekapt worden als er een goedgekeurd natuurbeheerplan is en dat is zelfs goed voor de natuur, hoe gek het ook klinkt.
- In het bos worden er ook soms bomen gekapt. Dat kan zijn in het kader van bosomvorming, voor betere bosranden, om een ecologische verbinding tussen 2 types open natuur te behouden, om open plekken te behouden, om bossen toegankelijk en veilig te houden, of omdat de bomen in kwestie exoten zijn.
Een bosrand kan in hakhoutbeheer gezet worden om er een mantelvegetatie te verkrijgen. Dit wil zeggen dat we bomen afkappen maar de stronk laten zitten. Uit deze stronk groeien dan in de komende jaren nieuwe scheuten die ongeveer tien jaar de tijd krijgen. Nadien worden ook deze weer gekapt, waarna het proces zich herhaalt. Hierdoor krijgen we aan de mantel dus een lage, dichte vegetatie die perfect dienst doet als ecologische bosrand.
95% van de Vlaamse heidegebieden is al verloren gegaan, terwijl 13% van onze planten en dieren afhankelijk is van de heide! We moeten elke vierkante centimeter heide dus koesteren! En bomen zijn inderdaad de perfecte klimaatregelaars, maar er is meer.
Heide is belangrijk omdat het een uniek leefgebied is voor veel zeldzame planten en dieren die nergens anders kunnen overleven. Het zorgt voor biodiversiteit, wat betekent dat er veel verschillende soorten leven in een heidegebied, zoals bepaalde vlinders, vogels, insecten en planten die alleen daar voorkomen. Als we heide zouden laten verdwijnen, zouden deze soorten uitsterven.
Hoewel bossen ook belangrijk zijn voor het milieu (zoals voor het opnemen van CO2 en het leveren van zuurstof), gaat het bij natuurbeheer om een evenwicht tussen verschillende soorten landschappen. Elk landschap, zoals bossen, moerassen, graslanden en heide, heeft zijn eigen rol in de natuur en zijn eigen unieke bewoners. Meer bos is goed, maar het is net zo belangrijk om de heide te behouden, zodat we niet één type natuur ten koste van een ander bevoordelen. Beide zijn waardevol en vullen elkaar aan.
Wist je trouwens dat in heidegebieden 75% van de regen de bodem in trekt en zo het grondwater aanvult?! In eikenbossen is dit 30% en in naaldbossen slechts 15%! Met de klimaatverandering mogen we ons aan meer en fellere regenbuien verwachten, dan is een heidegebied de ideale buffer om overstromingen te vermijden!
Wil je meer lezen over natuurbeheer, bosbeheer, heidebeheer of natuurbeheerplannen? Klik dan op de woorden.