Zowel de architectuur als de visie achter de benadering van de bewoners is uniek in Vlaanderen. Een bijzonder project dat aandacht verdient.
Nieuwe thuis
Mandana maakt deel uit van het Zorgbedrijf Ouderenzorg Genk (ZOG). Mandana staat voor kleinschalig genormaliseerd wonen voor dementerende ouderen. Jos Aben, directeur ZOG: “Van kleins af aan vinden we een warme thuis belangrijk. We worden geboren in een warm nest en ruilen het ouderlijk huis in voor een gezellig kot. Nog later gaan we alleen wonen en bouwen opnieuw een nest. Je legt altijd iets van jezelf in je woonst. Dat gevoel willen we de zorgbehoevende oudere ook geven, we willen dat Mandana aanvoelt als een nieuwe thuis.”
Huisgezin
De Mandana-site is opgebouwd als een woonwijk, met over het terrein witte huizen met private tuintjes, terrassen en een grote gemeenschappelijke buitenruimte op het middenplein. De 96 zorgbehoevenden wonen er in communiteiten van telkens acht bewoners. Ieder huis telt twee niveaus, met op ieder niveau één woongroep. In die woongroep heeft iedere bewoner zijn eigen kamer met badkamer en deelt de groep een grote keuken, leefruimte en zithoek. De communiteit is ingericht zoals een huis, dus geen lange gangen, wel huiselijkheid.
Jos Aben: “De zorg per wooneenheid is in handen van een vast en dus vertrouwd team. Overdag is er in iedere communiteit één zorgkundige aanwezig. Hij of zij leeft samen met de acht bewoners. In tegenstelling tot een traditioneel rusthuis bepalen de bewoners hier het ritme van de dag. Zo beslissen ze zelf wanneer ze opstaan en gaan slapen. Net zoals thuis. De zorgkundige draagt ook geen uniform, ze maakt deel uit van het ‘huisgezin’. Onze zorgkundigen assisteren alleen wanneer het nodig is, we laten de bewoners zoveel mogelijk initiatief nemen, zelfstandig eten, hobbies uitvoeren. We noemen dat ‘helpen met de handen op de rug’. We zijn er om hen te helpen, in HUN huis, als zij hulp nodig hebben.”
Geleefd meubilair
De architectuur en inrichting van de communiteiten en de buitenruimte zijn aangepast aan het cognitief vermogen van de ouderen. Jos Aben: “Zo is er voor de inrichting bewust niet gekozen voor het standaard projectmeubilair, maar zijn de woningen ingericht met meubilair van een oud rusthuis. De reden? Het meubilair heeft al ‘geleefd’, en dat geeft de bewoners een vertrouwd gevoel. Voor de dementerende bewoners is dat heel belangrijk. We hebben ook oude kasten en zetels staan, dat zorgt voor herkenning. We willen hen op die manier een veilig gevoel en zo ook meer rust in hun hoofd geven. ”
Ingebed in woonwijk
Mandana ligt ingebed in een woonwijk. Jos Aben: “Ingebed maar niet afgesloten. We willen net contact met de buurt mogelijk maken. Ook dat kadert in het opzet, met name wonen in een gewoon huis in een gewone wijk, ver weg van vervreemde toestanden. Ieder huis heeft zijn privé-tuintje en er zijn ook terrassen, zodat bewoners naar buiten kunnen of bezoek buiten kunnen ontvangen. Een beveiligd poortje geeft toegang tot de grote centrale tuin met wandelpaden, zitbankjes, een hofje en een petanquebaan. Is er bezoek of zijn er voldoende zorgkundigen of vrijwilligers buiten, dan kunnen de bewoners ook daar gaan wandelen. Er zijn ook poortjes naar de wijk. Vaste bezoekers krijgen een badge waarmee ze alle poortjes kunnen openen. Na een bepaald uur ’s avonds vallen de poortjes in veiligheid en kunnen de bewoners niet gaan dwalen.”
Brein Omgeving Methodiek
De architectuur zowel als de inrichting zijn volledig gestoeld op de visie achter Mandana. Jos Aben: “Ons doel is de bevordering van de kwaliteit van het leven van dementerenden. Vzw Menos volgt de Brein Omgeving Methodiek™ van dokter Anneke van der Plaats. Die methodiek stelt de belevingswereld van de bewoner centraal en bestudeert welke invloed wij en onze omgeving hebben op hun welzijn. Zowel de fysieke omgeving, als de werk- en leef-processen en de dag- en tijdsbesteding zijn cruciaal. In een ongunstige omgeving die 'lastig te begrijpen is' en waarin ongunstige prikkels zijn ervaren mensen met dementie veel angst en stress en kunnen dus de oorzaak zijn van niet begrepen (probleem)gedrag. Deze BOM-methodiek is de basis van onze werking.”
Het ontwerp van dit bijzondere woonzorgcentrum is het werk van architectenbureau Osar, gespecialiseerd in de gezondheidszorg. “Als opdrachtgever zijn we, nog voor we de opdracht uitschreven, op diverse plekken ons licht gaan opsteken. Dat maakte dat onze visie heel duidelijk omlijnd en omschreven was. Via de Vlaamse Bouwmeester lanceerden we de oproep. Hier kwam Osar als beste uit. De wisselwerking was top, met Osar hadden we een evenwaardige én betrokken partner. De eerste twee huisjes van Mandana werden al in 2014 gebouwd. Meteen werd het ook voor de buitenwereld duidelijk dat het concept uniek is. We krijgen regelmatig bezoek, ook uit het buitenland. Onlangs mochten we zelfs bezoekers uit Japan ontvangen.”
Herbestemming kapel
De Mandana-site kreeg vorm op het terrein van het voormalige André Dumont-ziekenhuis aan de Stalenstraat. Het ziekenhuis ging tegen de vlakte, de bij het ziekenhuis horende kapel is beschermd en bleef staan. Vzw Menos gaat nu samen met stad Genk op zoek naar een partner die deze kapel een nieuwe invulling wil geven. Jos Aben: “De ruimtes hebben heel wat potentieel. Ateliers, kantoorruimtes, polyvalente ruimte, ontmoetingsplek, commerciële initiatieven,… er is heel wat mogelijk. Ook architecturale ingrepen passen binnen de mogelijkheden. Vragen, suggesties of projectvoorstellen zijn welkom.
