Het beeld over ouderen moet veranderen
Senioren horen en lezen dat de samenleving hen ziet als een groeiend probleem dat veel geld kost aan zorg en pensioenen. In de dagelijkse omgang voelen ze zich vaak als kinderen behandeld. Ongeacht hoe oud ze zijn of wat ze (nog) kunnen, worden ze over dezelfde kam geschoren. Dat blijkt uit een lokaal behoefteonderzoek bij senioren en is ook het resultaat van een bevraging bij Genkenaren tussen 55 en 67 jaar.
Bevindingen
De stedelijke Adviesraad 55+ organiseerde deze bevraging en vond het hoog tijd om de vooroordelen stereotypen en discriminatie op basis van leeftijd aan te pakken. Samen met Avansa Limburg richtte ze een werkgroep op van 30 enthousiaste Genkse 60-plussers. Tijdens drie intense sessies kwamen talrijke verhalen en getuigenissen naar boven waaraan de deelnemers zich stoorden. Staf, Arlette en Jo namen deel aan de werkgroep. Met hen overlopen we wat hun bevindingen zijn.
Brede groep
In tegenstelling tot het cliché dat ze allemaal dezelfde zijn, verschillen medioren en senioren in cultuur, leeftijd, gender, behoeften, persoonlijkheid, opleiding, talenten en interesses. Die diversiteit in de zeer brede groep van mensen tussen 55 jaar en pakweg 90 of 100 neemt alleen maar toe.
Soms verrassen ze zelfs de andere leden van de werkgroep, zoals het voorbeeld van gepensioneerd mijnwerker Staf Vreven (61): “Tijdens de coronapandemie mochten van de ene dag op de andere vrouwen die ouder waren dan 65 niet meer helpen bij Kind en Gezin. Plots waren er veel te weinig vrijwilligers. Ik ben toen spontaan ingesprongen, als eerste en enige mannelijke vrijwilliger tussen de baby’s. Dat doe ik nog altijd. Ik ben ook vrijwilliger bij het G-team dat ingeschakeld wordt bij evenementen zoals de O-parade en Genk On Stage.”
Soms spreken mensen me aan met madammeke of mevrouwtje. Daar word ik wild van" - Jo (72)
Betutteling
Een belangrijk fout denkbeeld is dat een 65-plusser niet meer bekwaam is: digitaal niet meer mee, lichamelijk met problemen kampt, en met alles en nog wat geholpen moet worden. Jo Scheepers (72), jarenlang leerkracht scheikunde, informatica en fysica aan het atheneum in Genk: “Iemand vroeg me ‘Moet jij nog wel zo veel sporten? Overdrijf je niet een beetje? Bewegen is oké, maar je vraagt te veel van je lichaam!’ Waar moeide die zich mee!? Ik krijg iets van zo’n betutteling. Soms spreken mensen me aan met madammeke of mevrouwtje. Daar word ik wild van.” Verkleinwoorden zijn een voorbeeld van leeftijdsdiscriminatie.
Net zoals spreken in de we-vorm, of overdreven liefkozingen. Tegen oudere senioren spreekt men ook vaak onnodig luid, in korte zinnen en met eenvoudige woorden. Dit is schadelijk voor het zelfbeeld van senioren. Ook andere vormen van betutteling zoals zaken uit handen nemen brengt de fitheid en zelfstandigheid van senioren in gevaar.
‘Oh die oudjes, daar winnen we zeker van’. We hebben ze toch maar mooi verslagen!” - Staf (61)
Winnen van ‘de oudjes’
Een ander cliché is dat van de senior als een gevaar in het verkeer. Onderzoek spreekt dat tegen. Ze rijden minder snel, dragen vaker hun gordel, houden meer afstand en respecteren beter de voorrangsregels. Maar zo mogelijk nog erger is dat veel senioren zelf gaan denken dat ze iets niet meer kunnen. Of dat ze te oud zijn om nog iets bepaalds te gaan doen, te leren of te ondernemen. Daar heeft Staf dan weer geen last van: “We worden dikwijls onderschat. Ik speel nog regelmatig volleybal met leeftijdsgenoten. Laatst speelden we tegen een jongere ploeg en vooraf hoorden wij hen in de kleedkamer onder elkaar zeggen: ‘Oh die oudjes, daar winnen we zeker van’. We hebben ze toch maar mooi verslagen!”
Foute clichés
Met de regelmaat van een klok horen of lezen we in de media termen zoals tsunami van de vergrijzing, zorginfarct, pensioenlast en meer. Zulke berichten zetten generaties tegen elkaar op. Bovendien wordt in die berichtgeving vergeten dat het de senioren waren die met hard werken onze samenleving hebben opgebouwd en er hun hele leven ook financieel aan hebben bijgedragen. Ze hebben hun pensioen dubbel en dik verdiend. Ook over de nood aan zorg bij senioren leven foute clichés. Zo woont slechts 8,1 procent van alle 65-plussers in een woonzorgcentrum. Van de ouderen die thuis wonen, ontvangt slechts 5,4% thuiszorg door een verpleegkundige.
Veel senioren doen aan mantelzorg, vangen de kleinkinderen op, zijn actief in het buurtleven - Arlettte (67)
Sandwichgeneratie
Arlette Meuwis (67) was verpleegster, eerst 10 jaar in het Sint-Jansziekenhuis van Genk, daarna op meerdere plaatsen in het buitenland. “In elke leeftijdscategorie heb je mensen die zorg nodig hebben. Mijn zoon van 28 heeft een mentale beperking en is zorgbehoevend. Op een bepaald ogenblik kwam daar ook de zorg voor mijn ouders bovenop. Toen ze niet meer zelfstandig konden wonen, was er niet meteen plaats in een woonzorgcentrum. Daarmee behoorde ik tot de zogenaamde sandwichgeneratie. De meeste senioren kunnen perfect voor zichzelf zorgen. Meer nog, ze zorgen heel dikwijls voor anderen.” Veel senioren doen inderdaad aan mantelzorg, vangen de kleinkinderen op, zijn actief in het buurtleven. Recente studies tonen aan dat maar liefst 43 procent van de 65- tot 74-jarigen aan vrijwilligerswerk doet.
Alle leden van de werkgroep zijn het erover eens: “Dat enorm groot aantal uren onbezoldigd vrijwilligerswerk van medioren en senioren houdt de samenleving overeind.
Zeg wel, zeg niet of tips nodig voor een gesprek?
De Adviesraad 55+ formuleert positieve antwoorden waarin de klassieke denkfouten en stereotypen worden tegengesproken. Ze geven tips om beter te communiceren met en over ouderen. Die zijn nu gebundeld in een brochure ‘Spreken over senioren voor dummies’
