20-06-2024 - Stuurgroep leefmilieukwaliteit Genk-Zuid
Vandaag vond de stuurgroep leefmilieukwaliteit Genk-Zuid plaats waarin de betrokken gemeenten (Genk, Zutendaal, Diepenbeek en Bilzen), provincie Limburg, Vlaamse overheidsdiensten en het lokale bedrijfsleven zetelen.
De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) stelde de nieuwe resultaten van de luchtmetingen voor die op de meest relevante plaatsen gemeten wordt.
Hoe zit het met de luchtkwaliteit in 2023?
Dioxine- en PCB-depositie
De VMM voerde in 2023 dioxine- en polychloorbifenylen (PCB)-depositiemetingen uit in Genk en Zutendaal. In Genk meet de VMM zowel in de industriezone (Swinnenwijerweg) als in de dichtstbijzijnde woonzone (Loskaaistraat) in functie van het schrootbedrijf Stevens Recycling.
In Zutendaal meet de VMM in de industriezone (Tiendenstraat) en in het woongebied (rotonde Molenblookstraat/Daalstraat) nabij schrootbedrijf Euregio Recycling Belgium.
In 2023 zijn er in de woonzones van Genk en Zutendaal geen resultaten boven de maand- en jaardrempelwaarde. De gemeten deposities van dioxines en PCB’s in de woonzones zijn veel lager dan in de industriezone.
De VMM gebruikt de drempelwaarden om aan te geven/in te schatten welke regio’s opvolging verdienen. Deze toetsing gebeurt enkel in de woonzone en in agrarisch gebied omdat er voor deze zones een directe link is met de voedselketen. In industriezones is deze link er normaal gezien niet, maar dioxines en PCB’s in depositie kunnen zich wel via de lucht van een industriegebied verspreiden naar een woonzone of agrarisch gebied. Eveneens merken we dat er op de industriële locaties toch mensen wonen. Daarom wordt in industriegebieden een indicatieve toetsing uitgevoerd. Zowel in de industriezone van Genk als Zutendaal liggen – met uitzondering van 2 metingen in Genk – alle resultaten boven de maandgemiddelde drempelwaarde. Ook de jaargemiddelde drempelwaarde wordt overschreden in beide industriezones.
Zware metalen
In 2023 lag het jaargemiddelde van nikkel onder de Europese streefwaarde. Daarnaast lagen ook de jaargemiddelden van arseen, cadmium, lood en mangaan onder de Europese grens- en streefwaarden en de advieswaarden van de wereldgezondheidsorganisatie (WGO). In vergelijking met 2022 is er een lichte daling van de mangaan- en chroomconcentraties en blijven de nikkelconcentraties stabiel.
Andere parameters
Daarnaast voert de VMM in de regio Genk ook metingen uit van fijn stof en vluchtige organische stoffen.
De jaargemiddelden van fijn stof en benzeen liggen onder de Europese grens- of streefwaarden. Ook wordt de Europese grenswaarde voor dagwaarden van fijn stof niet overschreden. In 2023 werden de WGO-advieswaarden voor tolueen gehaald, deze voor fijn stof werden overschreden. Dit is niet alleen in Genk maar ook op tal van andere plaatsen in Vlaanderen.
Wijzigingen metingen luchtkwaliteit in 2024
Op 17 november 2023 keurde de Vlaamse Regering het actieplan Dioxines/PCB’s goed. Daarin werd onder meer een monitoringsplicht opgenomen voor het meten van dioxines en dioxineachtige PCB’s in totale depositie door schrootverwerkende bedrijven. Vanaf 2024 worden er per bedrijf op 1 locatie depositiemetingen uitgevoerd: nabij Stevens Recycling in industriezone (Swinnenwijerweg) en nabij Euregio Recycling Belgium in landbouwgebied (Bilzerweg/Watermolenweg). De eerste locatie doet VMM momenteel nog in eigen beheer, de tweede locatie in opdracht van het bedrijf.
Naast het actieplan voor dioxines/PCB’s werd er ook een actieplan voor PFAS opgemaakt.
Eén van de acties van het PFAS-actieplan richt zich op het monitoren van de luchtkwaliteit in de omgeving van hotspots en generiek in Vlaanderen. Sinds midden 2021 meet de VMM, in samenwerking met VITO, de PFAS-luchtverontreiniging in de buurt van 3M Zwijndrecht en de Oosterweelwerken op Linkeroever. In 2022 en 2023 heeft VITO PFAS-immissiemetingen uitgevoerd op verschillende achtergrondlocaties in Vlaanderen (bv. de kust en de Haven van Antwerpen). Dit jaar ligt de focus meer op het meten van PFAS nabij hot spots opgenomen in de Best Beschikbare Technieken-studie rond PFAS in lucht waaronder de textielnijverheid en metaal(afval)verwerkende bedrijven. In Genk wordt deze laatste sector gescreend, daar de VMM er meetlocaties heeft liggen nabij twee types metaalbedrijven: een producent en een afvalverwerker. Er worden op beide locaties metingen van PFAS in depositie uitgevoerd en op 1 locatie PFAS in totaal stof. De resultaten van de volledige campagne zullen tegen de zomer van 2025 beschikbaar zijn.
Hoe zit het met de impact op de gezondheid van de omwonenden?
De verspreiding van zware metalen en dioxines in de lucht kan gezondheidseffecten veroorzaken. Daarom wordt de invloed die de gemeten stoffen hebben op de gezondheid van de omwonenden van nabij gevolgd. Periodiek wordt door het Departement Zorg een rapport opgemaakt waarin de jaargemiddelde meetresultaten van zware metalen in PM10-stof en dioxines/PCB’s getoetst worden aan gezondheidskundige advieswaarden. De volksgezondheidskundige interpretatie van lucht- en depositiemetingen in Genk-Zuid over de periode 2020-2023 wordt later dit jaar gepubliceerd.
Dioxine- en PCB-depositie
Het Departement Zorg toetst de meetwaarden af aan de jaargemiddelde drempelwaarde van 8,2 pg TEQWGO1998/(m².dag) in neervallend stof voor dioxines en PCB's. Een overschrijding van de jaargemiddelde drempelwaarde betekent niet onmiddellijk gevaar voor de gezondheid, maar een langdurige verhoogde blootstelling aan dioxines en PCB's kan op lange termijn wel een hoger risico geven op gezondheidseffecten.
De dioxineachtige PCB’s in de omgeving van de schrootverwerkende bedrijven in Genk-Zuid en Zutendaal blijven een aandachtspunt. Deze stoffen komen vooral via voeding in de mens terecht. Om extra blootstelling te vermijden, adviseert Departement Zorg uit voorzorg een aantal maatregelen in de omgeving van de bedrijven:
- Eet geen eieren van je eigen kippen
- Als je groenten en fruit uit je eigen tuin eet:
- Eet gevarieerd. Wissel af tussen je eigen geteelde groenten en fruit en deze uit de winkel.
- Was uw groenten en fruit goed met water voor u ze eet om het neergevallen stof te verwijderen.
- Verwijder de buitenste bladeren of schil groenten en fruit. Schil zeker vruchten van de komkommerfamilie: zoals komkommer, meloen, pompoen, courgette, .... Deze groenten en fruit nemen beperkt dioxines en PCB's op, wat vervolgens terechtkomt in hun schil.
- Was uw handen met water en zeep voor elke maaltijd. Laat daarnaast kinderen ook de handen wassen na het buiten spelen, zodat ze via hun handen geen grond- of stofdeeltjes naar de mond brengen.
Andere parameters
Er blijft een verhoogd risico op gezondheidseffecten bestaan door de aanwezigheid van zware metalen – voornamelijk (zeswaardig) chroom en in mindere mate nikkel – in de omgevingslucht. Dit risico is het hoogst in de nabijgelegen woonzones ten noordoosten van de industriezone Genk-Zuid.
De longen zijn het meest gevoelig voor blootstelling aan deze zware metalen: levenslange blootstelling aan de gemeten concentraties houdt een extra risico op longkanker in. Het extra individueel kankerrisico is een niet-verwaarloosbaar risico, maar naar internationaal gebruik niet onaanvaardbaar. De berekende extra individuele kans op kanker door levenslange blootstelling is groter dan 1 op 1 000 000 en kleiner dan 1 op 10 000.
De gemeten concentraties fijnstof en benzeen in de omgeving van Genk-Zuid zijn gezondheidskundig relevant. De concentraties van benzeen zijn lager dan het Vlaams gemiddelde voor woonzones, de fijnstofconcentraties PM10 zijn hoger dan gemiddeld in Vlaanderen (stedelijke omgeving).
Preventietips
Door het toepassen van enkele eenvoudige preventietips kunnen de risico’s aanzienlijk verlagen. Deze kan je terugvinden op www.genk.be/gezondheidstips-en-praktisch-advies. Natuurlijk blijft bronopsporing en bronaanpak de belangrijkste maatregel.
Schrootverwerkende bedrijven met shredder op het industrieterrein Genk-Zuid
Euregio Recycling Belgium in Zutendaal
Op 12 januari 2023 heeft de deputatie een vergunning verleend voor het veranderen en verbeteren van de inrichting. Deze vergunning loopt tot 29 november 2027.
Stevens Recycling in Genk
De deputatie weigerde de hervergunningsaanvraag op 15 februari 2023. Stevens Recycling tekende beroep aan bij de bevoegde minister. Op 1 december 2023 verleende de minister voor de exploitatie van de ingedeelde inrichting of activiteit een vergunning op proef voor een termijn van twee jaar mits naleven van 31 extra bijzondere milieuvoorwaarden. Tegen deze beslissing is beroep aangetekend bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen, deze procedure is nog lopende.
Invoeren van monitoringsplicht bij shredderbedrijven
Departement Omgeving (in samenwerking met de VMM) nam het initiatief om de vergunningsvoorwaarden van alle Vlaamse shredderbedrijven te herzien en hierin een monitoringsplicht op te nemen voor het meten van dioxines en dioxineachtige PCB’s in depositie. Euregio Recycling Belgium is in januari 2024 gestart met deze metingen op 1 meetplaats nabij het bedrijf. Het bedrijf heeft hiervoor een samenwerkingsovereenkomst afgesloten met de VMM. Stevens Recycling financiert momenteel nog geen metingen. De VMM heeft nabij Stevens Recycling één van haar twee meetlocaties stopgezet, maar blijft op eigen kosten verder meten op de locatie het dichtst bij het bedrijf.
Verdere acties
De VMM volgt de uitvoering van het actieplan dioxines/PCB’s verder op:
- Er wordt een hanteerbare en geactualiseerde toetsingswaarde voor dioxines en PCB’s in deposities opgesteld.
- Er wordt ingezet op emissiereductie bij schrootbedrijven met een shredder door onder andere de herziening van de Best Beschikbare Technieken-studie schrootverwerking en sloperij. Daarnaast wordt er een opvolgingsplicht in de vergunning van deze bedrijven voorzien.
De Omgevingsinspectie van het Departement Omgeving blijft opvolgen of de schrootbedrijven de vergunningsvoorwaarden naleven.
Vanuit het departement Omgeving loopt de Vlaamse campagne “Gezond uit eigen grond” in 2023 verder.